SON DƏQİQƏ

Vetenim-Azerbaycandir.az

Zərərləri barədə bir çox məlumata baxmayaraq, qazlı içkilər süfrələrimizin əvəz olunmazına çevrilib. Bu gün qazlı və tərkibində rəng qatqısı olan içkilərin istehlakı xeyli artıb və demək olar ki, su əvəzinə istehlak edilməyə başlayıb. Həyatımızın bir parçası halına gələn qazlı içkilər, tərkibindəki maddələrə görə insan sağlamlığına böyük zərər verir və asılılığa səbəb olur. Qazlı içkilər xüsusilə uşaqlar və yaşlılar üçün təhlükəlidir. Bu içkilər uşaqların inkişafına mənfi təsir göstərir və yaşlılarda xəstəliklərə səbəb olur. Dadlandırılmış içkilər sümüklərin möhkəmlənməsinin qarşısını alır və insanların sümüklərində deformasiyaya səbəb olur. Tərkibi yüksək olan qazlı içkilər insulin səviyyəsi, ürək xəstəlikləri, diabet, erkən yaşlanma, yüksək xolesterol və yüksək təzyiq kimi xəstəliklərə də səbəb olur. Qazlı, pəhriz içkilərdə dadlandırıcı olaraq, tapılan "aspartam" adlı maddə eyni zamanda duyğu pozğunluqları, doğuş qüsurları və epilepsiya kimi xəstəliklərə səbəb olur. Qazlı içkilərin digər tərkib hissəsi olan kofein, yuxusuzluq, əsəbilik və nizamsız ürək atışlarına səbəb olur. Qazlı içkilər demək olar ki, heç bir qida dəyəri və keyfiyyəti olmayan və az enerji tələb edən boş kalorili məhsullardır. Güclü turşu tərkibinə görə sümük mineralizasiyasında pozğunluqlara səbəb ola bilər ki, bu da xüsusilə uşaq yaşlarında diş inkişafına mənfi təsir göstərir. Tərkibindəki kofein sayəsində bədəndə bir vərdiş halına gəlir və bədəndə bu cür içkilərin daha çox istehlakını stimullaşdırır. Qazlı içkilər, ölkəmizdə ən böyük sağlamlıq problemlərindən biri olan dəmir çatışmazlığı anemiyasını tətikləyə bilər, çünki bədənə alınan dəmir nisbətini azaldır. Fosfat sayəsində həddindən artıq istehlak nəticəsində böyrək daşı əmələ gəlməsinə səbəb ola bilərlər. Yaşımızın sürətlə artan xroniki xəstəliklərindən biri olan obezliyi ciddi şəkildə qarşı çıxarar. Gün ərzində bu cür içkilərin çox istehlak edilməsi bədənə alınan əlavə enerjini artırır və bu enerjinin daha çox hissəsi bədəndə yağ kimi yığılır. Araşdırmalar göstərir ki, bütün yaş qruplarında piylənmə ilə qazlı içki istehlakı arasında mənfi bir əlaqə var. Hər hansı bir qazlı içki içdikdən sonra 20 dəqiqə ərzində bədəniniz normaldan 7 dəfə çox insulin ifraz edir.

Sağlam qidalanma mütəxəssisi Məhsəti Hüseynova bu məsələyə münasibət bildirib.

Biz qazlı və rəngli içkilərdən danışırıqsa, bu içkilər ümumiyyətlə bütün yaş qruplarından olan hər kəs üçün zərərlidir. Ancaq xüsusilə qeyd edim ki, uşaqlara, 25 yaşına qədər olan gənclərə ziyandır. Çünki bu yaşa qədər orqanizm inkişaf dövründə olduğu üçün daha çox ziyan vurur. Çünki tərkibinin həddindən artıq şəkərlə və kimyəvi maddələrlə zəngin olan içkilər orqanizmdə ilk olaraq, sümük əriməsinə ziyan vurur. Sümük əriməsinə ziyan vurduğu üçün fizioloji baxımdan düzgün inkişaf getmir. Bundan başqa, eyni zamanda orqanizmdə başqa ciddi xəstəliklərə də səbəb olur ki, bunlara da damar tıxanıqlığı ürək xəstəlikləri və xərçəngi də göstərə bilərik. Eyni zamanda da sinir sisteminin pozulması da buna aiddir. Çünki həddindən artıq çox qazlı və rəngli içkiləri istifadə edən insanda artıq sinir sistemi pozulduğundan yuxu sistemi pozulur. Xüsusilə uşaqlarda və gənclərdə hiperaktivlik çoxalır və aqressivlik daha çox olur. Elementar olaraq, mən bir araşdırmanı qeyd etmək istəyirəm. 2010-cu ilə qədər bununla bağlı, Amerikada bir araşdırma aparıllb ki, məhz 184 mindən çox insan bu qazlı içkilər səbəbindən ölüb. Çünki yenə də deyim ürək damar xəstəliyinə səbəb olur və xərçəng xəstəliyinin sayının artırdığına görə, məhz bu səbəbdən ölüm halları baş verir. Təbii ki, istehsalçıların məhsulları daha sürətli, daha asan şəkildə daşıması, rəfdə ömrünün uzun olması, formasını, rəngini, dadını itirməməsi üçün və bir neçə xüsusiyyətlərinə görə hər birinə ayrı-ayrılıqda kimyəvi qatqı maddəsi əlavə olunur. Bu qatqı maddələri təbii ki, az miqdarda çox zərərli olmaya bilər, ancaq həddi keçdikdə bu orqanizmdə həddindən artıq təhlükəyə səbəb olur və ona görə də, yaxşı olar ki, bu qatqı maddələri ilə zəngin olan içkilərdən istifadə etməyək. Başqa bir səbəb də vardır ki, ümumiyyətlə bizim çox faydalı mayelərimiz var. Hansı ki, sudan başqa, ayran içə bilərik, təbii hazırladığımız dəmləmələr var ki, onu içə bilərik. Hər bölgəyə uyğun təbii ağız dadlarımız var.

Energetik içkilərin ümumiyyətlə qutularda və plastik şüşələrdə satıldığını bilirik. Bu qutularda və plastik butulkalarda yüksək miqdarda "Bisefanol A" maddəsi var. Bu maddənin ən böyük təsiri estrogen hormonlarını aktivləşdirməsidir. Bu vəziyyət kişilərdə böyük problemlər yaratsa da, qadınlarda döş xərçəngi riskini də artırır. Sarı və meyvə ətirli qazlı içkilərin də ziyanı var. Bu içkilərlə qara içkilər arasında çox fərq yoxdur.

1 stəkan sarı "kola"nın kalori dəyəri 119-dur. Buna görə bir stəkan "fanta" və ya bənzər bir tərkibli içki içdiyiniz zaman bu kalorini yandırmaq üçün ortalama 2400 addım atmalısınız. Sarı "kola"nın zərərlərindən bəhs edərkən, bu içkinin qida rənginin insanlara verdiyi zərərlərə də toxunmalıyıq. Qida boyası süni bir məhsuldur və uzun müddət daxili orqanlara qalıcı ziyan vurur. Qazlı içkilər içmək insanın mədəsinə çox yük verir. Meyvəli qazlı içkilərin hamısında meyvə aromatı verən kimyəvi maddələr var. Portağal, limon, qreyfrut və digər meyvələrin ətirli kimyəvi maddələri insan bədənində qalıcı yağlara səbəb ola bilər. Bədənimizə sarı "kola"nı içməyin ziyanlarına gəldikdə, bu inanılmaz zərərlərdən təsirlənən ən vacib orqanlarından biri böyrəklərdir. Böyrəklərimiz "kola" və bənzər soda tipli maddələrin işlənməsində çətinlik çəkir.

Çox sarı rəngli içki içmək diqqət çatışmazlığına və unutqanlığa səbəb ola bilər. Əlbətdə ki, bu təsirlərin görünməsi üçün bu qazlı içkilər illərdir tükənmiş olmalıdır. Sarı "kola"nın zərərləri uşaqlarda bir çox fərqli şəkildə əks oluna bilər. Ağız və diş sağlamlığı baxımından böyük bir təhlükə yaradır. "Fanta" mənşəli portağal soda çox içmək diş çürüməsinə səbəb ola bilər. Bu ciddi bir problemdir. Normal "kola" və sarı "kola"da dünya istehlakçılarına açıqlanmayan xüsusi qarışıqlar var. Əlbətdə ki, bu qarışıqların hansı problemlərə səbəb ola biləcəyini bilmirik. Bu səbəbdən sarı "kola"nın xərçəngə səbəb olduğunu söyləyə bilmərik.

Mövzuya Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov münasibət bildirib:

Su ümumiyyətlə maye, qazlı, qazsız və ya dadlaşdırılmış-dadlaşdırılmamış içkilər elə bir ərzaq malıdır ki, bunlardan insan tez doya bilmir. Çünki orqanizmin 85%-i sudur. Bədənimizdəki xəstəliklərin 85%-ni suda axtarmaq lazımdır və onların da tərkibində su olduğu üçün bunun fəsadları insanda çox gec baş verir. Birmənalı şəkildə energetik və qazlı içkilərdən uzaq olmaq lazımdır. Energetik içkilərin üzərində istehsalçı qeyd edir ki, bu içki hamilə qadınlara, uşaqlara 8 yaşına çatmayanlara zərərdir. Ümumiyyətlə içki enerji vermir. İçki insanın enerjisini səfərbər edir. Bütün rəng qatqısı olan içkilərdən uzaq olmaq lazımdır. O cümlədən "kola", "fanta", "pepsi" və s. kimi içkilər insana zərərli içkilərdir. Məsələn "fanta"nı insanlar sərinləmək üçün içirlər. Fizikanın qanunlarına görə cisim və yaxud hər hansı bir maddə onda sərinləyər ki, özünə enerji versin. İnsanlar bütün rəng qatqısı olan, dadlaşdırılmış içkilərdən uzaq olmalıdır. Qazlı içkilər mədə-bağırsaq xəstəliklərinin əmələ gəlməsinə, rəng qatqısı və ya dadlandırılmış içkilər insan orqanizmində sərbəst radikalların əmələ gəlməsində mədə və bağırsaq xərçənginə gətirib çıxaran amillərdir. Su təbiətin, Allahın yaratdığı bir möcüzədir. Əmtəə bazarında suyun qiyməti həddindən artıq qeyri-proporsionaldır. İnsanlar qazsız suya üstünlük verməlidirlər. İnsanlar suyu daim dəyişib içməlidir. Eyni suyu daim içmək olmaz. Bir növ suyun bir ailənin 5 üzvündən ikisinə xeyri ola bilər, qalanına isə zərərli ola bilər. Hələ də elm öyrənməyib ki, hansı su hansı bədənə uyğundur. Bu gen səviyyəsində öyrənilməlidir. Krantdan gələn suyu da içmək olar. Ona görə ki, "Azərsu" ASC kifayət qədər suyu təmizləyir.

Qazlı içkilərin bədənimizə vurduğu zərərlərdən bəziləri bunlardır:

Astma:

Qazlı içkilərin tərkibində olan "sodyum" benzoat maddəsi hazır qida sənayesində qoruyucu bir antimikrobiyal maddə kimi istifadə olunan və məhsulun raf ömrünü uzadan kimyəvi bir duzdur. Bu maddə kaliumun mövcudluğunu azaldır. Araşdırmalara görə, bədənin natrium benzoata reaksiyaları ekzema və astmaya səbəb ola bilər.

Diş xəstəlikləri:

Soda tərkibindəki turşu və şəkər diş minasına zərər verə bilər. Yaranan diş çürükləri sinirlərə, diş kökünə və ya dişin altındakı bölgəyə çatdıqda, pulpa toxumasının ölümünə səbəb ola bilər. Bu xəstəlik dərhal müalicə olunmasa diş və saqqız abseslərinə səbəb olur.

Ürək xəstəlikləri:

Energetik içkilər ciddi tədqiqatlara məruz qalan və bir çox sağlamlıq probleminə səbəb olan yüksək dozada fruktoza qarğıdalı şərbətini ehtiva edir. Bu maddə eyni zamanda ürək xəstəliklərinə və diabetə səbəb olan metabolik xəstəliklər riskini artırır.

Böyrək xəstəlikləri:

Sodaların tərkibində yüksək miqdarda fosfor turşusu var, bu da uzun müddətdə böyrək daşlarına və digər böyrək xəstəliklərinə səbəb ola bilər.

Reproduktiv xəstəliklər:

Qazlı içki qutuları bol miqdarda BPA maddəsi olan bir növ qatranla örtülmüşdür. Bu maddə, eyni zamanda, plastik şüşə və uşaq şüşələrində çox olan, endokrin bezlərə zərər verən xərçəngə səbəb olan bir kimyəvi maddədir. Erkən yetkinlik və reproduktiv sistem xəstəliklərinə səbəb olur.

Həddindən artıq şəkər istehlakı:

Qazlı içkilərin qəbulundan 20 dəqiqə sonra qandakı şəkər nisbəti yüksəlir və insulin buna görə partlayır. Artan hormon səviyyəsində qaraciyər bədəndəki şəkəri sürətlə yağa çevirir. 40 dəqiqədən sonra kofein həzmi tamamlanır. Şagirdlər genişlənməyə başlayır, qan təzyiqi yüksəlir və buna görə qaraciyər qan dövranı sisteminə daha çox şəkər atır. Beyindəki adenozin reseptorları tıxanır və bədəndəki yuxululuq vəziyyəti yox olur. Soda qəbulundan 45 dəqiqə sonra bədən dopamin istehsalını artırır. Bu kimyəvi maddədəki artım beyində zövq hissi yaradan sinir şəbəkəsini stimullaşdırır.

Osteoporoz:

Qazlı içkilər fosfor turşusu və yüksək miqdarda fosfat ehtiva edir. Bu maddələr uzun müddətdə osteoporoz riskini artırır və sümük qırıqlarına səbəb olur.

Piylənmə:

Qazlı içki istehlakı ilə bədən çəkisi arasındakı əlaqənin çox yüksək olduğu bilinir. Araşdırmalara görə, istehlak olunan hər soda içkisi obezlik riskini 1,6 dəfə artırır. Ürək-damar xəstəliklərinin yüzdə 70-i piylənmə ilə əlaqədardır. Döş və bağırsaq xərçəngi diaqnozu qoyulmuş xəstələrin yüzdə 42-si obezlikdən əziyyət çəkir. Öd kisəsi əməliyyatlarının yüzdə 30-u obezlikdən qaynaqlanır.

Diabet:

Daha çox qazlı içki istehlak edən insanların tip 2 diabet inkişaf riski yüzdə 80 daha yüksəkdir.