SON DƏQİQƏ

İnkişaf yollarında qətiyyətlə addımlayan Naxçıvan Dövlət Universitetində reallaşan uğurlu layihələr, perspektivli təşəbbüslər və yaranan uzunmüddətli imkanlar 2021-2022-ci tədris ilinin ikinci yarısında da mühüm səmərəli nəticələrin əldə olunmasına səbəb oldu. Bütün sahələr üzrə, xüsusilə də, tədris proseslərinin keyfiyyət göstəricilərinin yüksəldilməsi, alternativliyin nəzərə alınması və təminatı, innovativ və texnoloji inkişafa üstünlük verilməsi diqqətdə saxlanılmışdır. Bütün bunların əsasında da, ixtisaslı kadr hazırlığının həyata keçirilməsi, eyni zamanda, elmlə təhsilin vəhdətinin üstün tutulması, nəzəri və təcrübi əlaqəliliyin aktuallığına söykənən proseslərin tənzimlənməsi və bütün tərəfləri ilə beynəlxalq əməkdaşlığa etibar edən və yol açan hədəflərin əlçatan olması Naxçıvan Dövlət Universitetinin mühüm prioritetlərinə aid olmuşdur. 
Naxçıvan Dövlət Universiteti ölkəmizdə elm və təhsil sahələrində uğurla davam etdirilən islahatlardan düzgün bəhrələnir və özünün malik olduğu üstünlükləri ilə həmin islahatlara hərəkətverici təsirini də göstərməkdədir. İstər maddi-texniki təminatı, istər tələbələrinin fəallığı, istərsə də, professor müəllim heyətinin mütərəqqi tədris metodlarından məqsədyönlü istifadə etmələri geridə qalan dövrün müvəffəqiyyət göstəriciləri içərisində yer almaqdadır.
Təbii olaraq, ali təhsil şəbəkəsinin həm şaxəliliyinin, həm də dayanıqlılığının təmin olunması bu sahədə tədris proseslərinin düzgün təşkili və idarə olunması ilə yanaşı, eyni zamanda, öz ifadəsini əldə olunan nəticələrdə də tapmaqdadır. Bu mənada, artıq geridə qalan 2021-2022-ci tədris ilinin ikinci yarısında universitetin bütün təhsil səviyyələrində keyfiyyət göstəriciləri özünü göstərmişdir. Bunu həm bakalavr, həm də magistratura təhsil səviyyələrində görmək olar. 
Şəkil 1
2021-2022-ci tədris ilində Naxçıvan Dövlət Universitetinin məzunları haqqında məlumat (nəfər)


Naxçıvan Dövlət Universitetində bütün sahələr üzrə tədris prosesləri uğurla davam etməkdədir. Milli təhsilin inkişafı istiqamətlərində əldə olunan nailiyyətlərlə yanaşı, beynəlxalq əməkdaşlıqların da yüksələn xətt üzrə davam etdirilməsi ali məktəbin bütün fakültələrində səmərəli nəticələrlə müşayiət olunmaqdadır. Təkmil təhsil mexanizmlərinə xas olan idarəetmə ali məktəbdə yerli və xarici tələbələrin eyni qayğı ilə əhatə olunması şəraitində təşəkkül tapmışdır. Qeyd etmək olar ki, universitetin fakültələri üzrə bakalavr təhsil səviyyəsinin istər əyani, istərsə də qiyabi şöbələrində təhsil prosesləri 70 ixtisas üzrə 6025, o cümlədən, 1017 əcnəbi tələbədən ibarət olmaqdadır. Eyni yanaşmanı magistratura təhsil səviyyəsinə aid etdikdə aydın olur ki, burada da, 82 ixtisaslaşma üzrə 422 magistrant, o cümlədən, 7 əcnəbi magistrant tam ali təshil almaqdadır. 
Təbii olaraq, hazırda ölkəmizdə elm və təhsilin sağlam inteqrasiya proseslərinin zəruri mahiyyətinə müvafiq olmaqla, Naxçıvan Dövlət Universitetində etibarlı elmi mühitin dayaqları daha da gücləndirilmişdir. Aktual və günümüzün hazırkı reallıqlarından ibarət olan mövzuların elmi araşdırlamara cəlb olunması, təhlillərin və nəzəri əsaslandırmaların dürüst aparılması, yüksək səmərəyə söykənən və təcrübəyə yararlı olan elmi nəticələrin əldə olunması universitetin cari mərhələdəki elmi nəticələrinə aid olumaqdadır. Bu baxımdan, ifadə etmək olar ki, universitetin doktorantura səviyyəsi üzrə 99, o cümlədən 2 əcnəbi doktorant və rezidentura üzrə 67 nəfər rezident təhsil almaqdadır ki, bu da, yaxın gələcəkdə yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında mühüm mərhələni təşkil edəcəkdir. 
İnkişaf yollarında inamla addımlayan Naxçıvan Dövlət Universitetində kadr hazırlığı ilə təcrübəli və peşəkar professor-müəllim heyəti məşğul olmaqdadır. 

Cədvəl 1
Naxçıvan Dövlət Universitetinin elmi potensialı haqqında məlumat (nəfər)
S/№
Elmi dərəcə və elmi ad
Elmi dərəcəsi və elmi adı olan 
əməkdaşların sayı

1
AMEA-nın müxbir üzvü
1

2
Elmi dərəcəlilərin sayı
173

3
Elmlər doktoru
18

4
Fəlsəfə doktorları
150

5
Professor 
12

6
Dosent
125

7
Baş müəllim və müəllim
139


Naxçıvan Dövlət Universiteti 108 hektarlıq ərazisi və daha da modernləşən şəhərciyi ilə qucaq açmış olduğu 7544 tələbənin ümid yeri, qürur mənbəyi və istinad mərkəzidir. Ölkəmizlə yanaşı xarici ölkələrin də etibarını qazanan universitetdə hazırlıq şöbəsi dinləyiciləri ilə birlikdə, eyni zamanda, Türkiyə, İran, Nigeriya, Banqladeş, Rusiya, Özbəkistan, Cənubi Koreya, İraq və Pakistandan olmaqla 1446 əcnəbi tələbə təhsil almaqdadır. 
Ali təhsil sahəsində davamlı məqsədyönlülüyün, düzgün əlaqələndirmənin və stimullaşdırıcı fəaliyyətin təşkili məqsədilə, tam orta məktəblərlə qarşılıqlı münasibətlər diqqətdə saxlanılmış və bu, gələcək perspektivlər üzrə hədəflərin reallaşmasında kadr hazırlığının mühüm ifadə olaraq aktuallığını artırmışdır. Müvafiq sahədəki proseslərin tənzimlənməsi Naxçıvan Dövlət Universitetinin elmi dərəcəsi olan müəllimlərinin tam orta məktbələrdə nümunəvi dərslərin keçirilməsindəki fəallığını artırmışdır. Ali məktəbimizin professor-müəllim heyətinin iştirakı ilə muxtar respublikanın ümumtəhsil məktəblərində ayda bir dəfə nümunəvi dərslər təşkil olumuş, şagirdlərin tələbə olmaq sahəsindəki hədəflərində onları motivasiya etmişlər. Bunlarla yanaşı, universitetdə bakalavriat səviyyəsi üzrə 70 ixtisas müvafiq olaraq 34 dövlət təşkilatına, subbakalavriat səviyyəsi üzrə isə 13 ixtisas 4 dövlət təşkilatına hamiliyə verilib. Qeyd etmək olar ki, təkcə, 2022-ci ilin ötən dövrü ərzində bu istiqamətdə 18 qurum və təşkilatın hamiliyində olan 22 ixtisas üzrə təhsil alan tələbələr ilə 49 sayda fərqli formalarda tədbirlər reallaşdırılmışdır. Həmin səmərəli tədbirlər Naxçıvan Ali Məclis Sədrinin 2015-ci il 14 mart tarixində təsdiq etdiyi “Naxçıvan Muxtar Respublikasının elm, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələri ilə ümumtəhsil məktəbləri arasında əlaqələrin təşkili haqqında”, 25 iyun 2021-ci ildə isə təsdiq etmiş olduğu “Ali və orta ixitisas təhsili müəssisələrində ixtisasların müvafiq təşkilatlara hamiliyə verilməsinə dair əlavə tədbirlər və innovasiyaların dəstəklənməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq, həyata keçirilmişdir. Bunlar, bir-birini əlaqələndirən, mahiyyətləndirən və perspektivliliyini təmin edən tənzimləmə mexanizmləridir. Artıq bu tənzimlənmələr, şagird-tələbə-iş yeri həlqəsinin etibarlı təminatına çevrilmişdir.
Naxçıvan Dövlət Universiteti cari tədris ilinin ikinci yarısında beynəlxalq əməkdaşlıqlar sahəsində də uğurlarının əhatəsini genişləndirmişdir. Xüsusilə, ötən ilin ortalarında qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin nüfuzlu ali məktəbləri ilə başlatdığı ikitərəfli əməkdaşlıqlar səmərəli nəticələri ilə müşayiət olunmaqdadır. Həmin proseslərin gerçək nəticəsi olaraq, universitetin Tibb fakültəsinin 135 nəfərdən ibarət müəllim, rezident və tələbə heyəti Türkiyənin Ankara, Qazi, Trabzon Texniki, Kayseri-Erciyes, Ərzurum Atatürk universitetlərində 2 həftəlik təcrübədə olmuşlar. Hazırkı mərhələdə universitetin beynəlxalq əməkdaşlıqları yeni keyfiyyət mərhələsində olmaqla, eyni zamanda, “Energetika mühəndisliyi" ixtisasında təhsil alan tələbələri İtaliyada təcrübədə olması ilə öz səmərəliliyini artırmaqdadır.
Bütün bunlarla, ali məktəbin beynəlxalq əməkdaşlıqları uğurludur, davamlıdır və perspektivlidir. 2022-ci ilin ötən dövrü ərzində bu sahədəki mühüm nailiyyətlərdən birini də, Naxçıvan Dövlət Universiteti ilə Yaponiyanın Fujita Health Universiteti ilə faydalı əməkdaşlığı təşkil etməkdədir. Qeyd edək ki, 31 may - 2 iyun 2022-ci il tarixlərində həmin səmərəli əməkdaşlıq çərçivəsində Times Higher Education beynəlxalq keyfiyyət və reytinq şirkətinin “Gələcəyə baxmaq, akademik istedad yaratmaq” devizi altında Yaponiyanın Naqoya şəhərində keçirilən “Asiya Universitetləri Sammit”inə universitetimizin Rektorunun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətinin iştirak etməsi beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsindəki göstəricilərinə daha da dinamiklik gətirmişdir.
Müasir təhsil islahatlarının təşkili və idarə olunması onun elmi istiqamətlərinin düzgün təsbit olunmasını da şərtləndirir. Burada universitetin müəllim və tələbələrinin elmi araşdırmalar sahəsində daha fəal çalışmasını, xüsusilə də, Tələbə Elmi Cəmiiyətinin Xətti ilə yerinə yetirilmiş olan tədqiqat işlərinin mühüm əhəmiyyətini qeyd etmək yerinə düşər. Cari tədris ili ərzində Naxçıvan Dövlət Universitetində 414 müəllimin elmi-tədqiqat işlərinə rəhbərliyi ilə 677 tələbə elmi tədqiqat işi ilə məşğul olub ki, bu da bir il əvvəlki tədris ilinin müvafiq göstərircisi ilə müqayisədə 20 faiz artım demək olur. 
Bunlarla yanaşı, universitetdə elmi kadrların hazırlanması, fəlsəfə və elmlər doktorluğu proqramları üzrə işlər də düzgün qurulmuşdur. Qeyd etmək olar ki, universitetdə fəlsəfə doktoru proqramı istiqamətində 31 ixtisas üzrə 67, eyni zamanda, elmlər doktoru proqramı istiqamətində isə 21 ixtisas üzrə 32 nəfər doktorant və dissertant üzrə kadr hazırlığı aparılır. 
Şəkil 2
Naxçıvan Dövlət Universitetində doktorantura və dissertantura səviyyəsində kadr hazırlığı haqqında məlumat (ixtisas/nəfər)


Elmi araşdırmaların və nəşrlərin davamlı xarakterə malik olduğu Naxçıvan Dövlət Universitetində cari tədris ilinin ikinci yarısı ərzində məhsuldarlıq göstəriciləri də artan dinamikada təşəkkül tapmışdır. Əməkdaşlar artıq daha nüfuzlu elmi nəşrlərə üstünlük verməklə, aktual mövzular üzrə olduqca səmərəli nəticələrin əldə olunmasına nail olmaqdadırlar. Keçən müddət ərzində universitet əməkdaşlarının 2-si Web of Science məlumat bazasına, 1-i Scopus elmi bazasına daxil olan, ümumilikdə isə, 59 məqaləsi impakt faktorlu jurnallarda nəşr olunub. 
Şəkil 3
2021-2022-ci tədris ilinin ikinci yarısında Naxçıvan Dövlət Universitetinin professor-müəllim heyətinin elmi fəaliyyəti haqqında məlumat (ədəd)

Qeyd olunanlara əlavə olaraq demək olar ki, cari tədris ilinin ikinci yarısı ərzində universitet əməkdaşları tərəfindən 222 elmi məqalə çap olunmuş, həmçinin, 220 konfrans materialı işqı üzü görmüşdür. Sevindirici məqam ondan ibarətdir ki, elmi məqalələrdən 59-u, konfrans materiallarından isə 130-u xaricdə beynəlxalq konfrans toplularında dərc olunub. Həmin müddət ərzində əməkdaşların qəzetlərdə 117, onlayn mediada isə 48 məqaləsi çap olunub.
Naxçıvan Dövlət Universiteti bütün bu uğurları hərtərəfli dövlət qayğısı və diqqəti nəticəsində əldə etmişdir. Professor müəllim heyətinin fəaliyyətinə bu qayğını gündəlik olaraq hiss etməsi onları daha məhsuldar fəaliyyət göstərməsinə ruhlandırmış, yüksək stimul amilinə çevrilmişdir. Belə ki, 2021-2022-ci tədris ilinin ikinci yarısı ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına əsasən universitetin İncəsənət fakültəsi əməkdaşlarından 5 nəfər, Gənclər üçün Prezident mükafatlarının verilməsi haqqında Sərəncama əsasən 1 nəfər, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclis Sədrinin verdiyi Sərəncam əsasında bir əməkdaşımız “əməkdar müəllim” fəxri adı ilə təltif olunub.
Naxçıvan Dövlət Universitetinin cari tədris ilinin ikinci yarısı ərzində reallaşdırdığı ən mühüm tədbir kimi Birinci Beynəlxalq Tibbi Forumu qeyd etmək olar. Bu tədbir, 18-21 iyun tarixlərində ali məktəbin ev sahibliyi ilə keçirilmişdir. Bu məqsədlə, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri tərəfindən 10 iyun 2022-ci il tarixdə müvafiq Sərəncam imzalamış və Forumun Naxçıvan şəhərində keçirilməsi ilə əlaqədar olaraq, Təşkilat Komitəsinin yaradılmışdır. Forumda dünyanın 7 ölkəsindən tibb elmi üzrə 350 alimin, elm adamının, ümumilikdə isə, 700-ə yaxşın tibb mütəxəssisinin iştirak etməsi onun elm və tədris baxımından əhəmiyyətini bir daha ortaya qoyur. 
Forum çərçivəsində Azərbaycan Tibb Universiteti, İ.M.Seçenov adına I Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Bakı filialı ilə yanaşı, eyni zamanda, qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Qaradəniz Texniki və İstanbul Yeditepe Universitetləri arasında birgə əməkdaşlığa dair protokollar (memorondum) imzalanmışdır. İmzalanan protokollarda müəllim, tələbə mübadiləsi, birgə tədqiqat layihələri, distant təhsil, əyani təhsil və tədrisin təkmilləşdirilməsi üçün təlimlər, elmi nəşrlərin mübadiləsi, seminarlar və elmi tədbirlərdə iştirak, qısa müddətli kurs proqramları, müəllimlərin akademik inkişafı üçün təlimlərin təşkili yer almışdır. Bu, Foruma qədərki proseslərin səmərəli nəticələrinin ifadəsi olmaqla, həm də qarşıdakı mərhələlər üzrə uzunmüddətli perspektivlər vəd edən tədbirlər üçün keçid mərhələsi olacaq.
Təşəkkül tapan potensial üzərində Naxçıvan Dövlət Universitetinin qarşıdakı dövrlər üzrə hədəfləri və prioritetləri böyük, onların reallaşması sahəsindəki tədbirlər isə qətiyyətlidir. Yeni inkişaf mərhələsində bir-birini aktuallaşdıran çağırışlar təhsil sahəsində də özünü göstərməkdədir. İqtisadi-sosial, həmçinin mədəni-hüquqi və digər sahələr üzrə özünü göstərən yeniliklər öz növbəsində müvafiq sahələr üzrə ixtisaslı kadrların hazırlanmasına da zəmin yaratmışdır. Məhz bu çağırışlar kontekstində Naxçıvan Dövlət Universitetinin tədris proseslərinə müvafiq tənzimləmələr həyata keçirilmiş və ixtisaslaşma istiqamətində yeni ixtisasların nəzərdə tutulması mümkün olmuşdur. Belə ki, 2022-2023-ci tədris ilində qəbul planına əlavə olunmuş yeni ixtisaslar universitetin uzunmüddətli hədəflərinə hesablanmış, eyni zamanda, burada, əmək bazarının dəyişən tələbləri də nəzərə alınmışdır. 
Cədvəl 2
2022-2023-cü tədris ilində qəbul planına əlavə olunmuş yeni ixtisaslar
S/№
Əlavə olunmuş yeni ixtisasın adı


Bakalavr səviyyəsi
üzrə əyani
Bakalavr səviyyəsi
üzrə qiyabi

1
Regionşünaslıq
(Avropa üzrə)
İnstrumental ifaçılıq
(xalq çalğı alətləri)

2
Proseslərin avtomatlaşdırılması
mühəndisliyi
Meliorasiya mühəndisliyi

3
Dizayn (sahələr üzrə)
Ekologiya mühəndisliyi

4
Beynəlxalq münasibətlər (tədrisi
ingilis dilində)
Muzey, arxiv işi və
abidələrin qorunması

5
İqtisadiyyat (ikili diplom
layihəsi üzrə)
Riyaziyyat

Magistratura təhsil səviyyəsi üzrə

 1
Azərbaycan tarixinin mənbəşünaslığı və tarixşünaslığı

2
Azərbaycanın yeni və ən yeni tarixi      

3
Mətbuat tarixi         

4
Biotexnologiya

5
Onurğasızlar zoologiyası       

6
İqtisadi  və sosial coğrafiya        

7
Qeyri-üzvi kimya

8
Şəhərsalma    

9
Elektrik şəbəkə və sistemləri

10
Rəngkarlıq (sahələr üzrə)   

11
Sinxron tərcümə ( İngilis dili)

12
Həndəsə

13
Cəbr və topologiya

14
Xalq çalğı alətləri ifaçılığının nəzəriyyəsi və metodikası

15
Ümumi psixologiya

16
Biznesin təşkili və idarə edilməsi 
(Bank işi üzrə)-MBA proqramı üzrə


Tədris olunan fənnlərin daha təkmil qərarlaşması, daha mütərəqqiliyi və daha səmərəliliyi məqsədilə, müvafiq fakültələrdə nəzəri və təcrübi vasitələrdən istifadə imkanları genişləndirilmiş, eyni zamanda, tələbələr tərəfindən əlçatan olması təmin olunmuşdur. Cari tədris ilinin ikinci yarısında universitetin bu sahədəki uğurları ardıcıl xarakterə malik olmuşdur. Belə ki, tədrisin əyani şöbə üzrə daha məhsuldar təşkili məqsədilə Tarix-filologiya fakültəsində “Muzeyşünaslıq”, Təbiətşünaslıq və kənd təsərrüfatı fakültəsində isə “Yer quruluşu və kadastr, “Coğrafiya” adlı yeni kabinə və laboratoriyalar yaradılmışdır. 
Beləliklə, Naxçıvan Dövlət Universiteti bir-birini əvəz edən tədris illərini ali təhsilin etibarlılığı və şaxələndirilməsi üçün aktual olacaq uğurlarla geridə qoymaqdadır. Artıq yeni tədris ilində qeyd olunan uğurların hərəkətvercici qüvvəsi isə hazırda inşası uğurla davam edən Texnologiyalar Parkının istifadəyə verilməsi olacaq. Nəticədə isə daha mütərəqqi təhsil imkanlarına yol açılmış olacaq.

Cavadxan Qasımov
Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti,
İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru

VƏTƏNİM- AZƏRBAYCANDIR.AZ